Otwarcie wystawy czasowej, poświęconej wydarzeniom związanym z wojną polsko-bolszewicką w Mławie oraz mieszkańcom naszego miasta walczącym z Rosjanami na innych frontach w 1920 roku, odbyło się 11 września 2020 r.
Przybyłych gości przywitała Barbara Zaborowska, Dyrektor Muzeum Muzeum Ziemi Zawkrzeńskiej w Mławie. Wprowadziła w koncepcję wystawy. Jej narracja prowadzona jest dwutorowo – z jednej strony przedstawiono walki, które toczyły się od 10 sierpnia 1920 r., czyli tak zwaną pierwszą obronę Mławy, kiedy to miasto zostało zdobyte przez nieprzyjaciela.
14 sierpnia działania na Północnym Mazowszu rozpoczęła 18 Dywizja Piechoty pod dowództwem gen. Franciszka Krajowskiego. Stoczyła walki pod Borkowem i Sarnową Górą. Po zdobyciu Ciechanowa gen. Krajowski przygotował plany odzyskania Mławy.
Odbicie miasta i druga obrona rozpoczęły się 21 sierpnia. Rankiem z miejscowości Modełka pod Ciechanowem w kierunku Mławy wyruszył 144 pp, zaskakując oddziały rosyjskie. Mimo wynikłej dezorganizacji przystąpiły do obrony miasta. Natarcie na Mławę wykonał II/144 pp z mjr. Marianem Ocetkiewiczem na czele, który prowadził atak w pierwszym szeregu. Silne uderzenie na nieprzyjaciela, a także zagrożenie ruchem oskrzydlającym, wykonywanym przez jedną z kompanii 144 pp, zmusiły wroga do opuszczenia miasta. Drugą obroną w dniach 21-22 sierpnia dowodził ppłk Włodzimierz Rachmistruk.
Mławianom walczącym w 1920 r. na różnych fontach została poświęcona druga część wystawy. Przypomina o gimnazjalistach, którzy często uciekali z rodzinnych domów, kłamali odnośnie wieku, aby zostać wcielonymi do Armii Ochotniczej, m.in.: Henryku Moszczyńskim, Janie Szwejkowski, Stanisławie Jeżewskim, Leonie Załęskim, Stefanie Płoskim, Saturninie Sławińskim, Czesławie Gadomskim, Stanisławie Cichockim, Leonie Dębskim, Kazimierzu Heldwichu, Bronisławie Rykowskim i Włodzimierzu Rzymkowskim oraz ich nauczycielach: ks. Brunonie Palmowskim, Aleksandrze Szredzkim, Wacławie Szwejkowskim, Mariannie Makarewiczu, L. Sikorskim, W. Kaczorowskim i S. Skroczyńskim.
Tutaj przedstawiona jest także postać Seweryny Goszczyńskiej z majątku Podkrajewo, która w maju 1920 r. zgłosiła się do biura werbunkowego Ochotniczej Ligi Kobiet w Warszawie i została sanitariuszką.
Te dwie przestrzenie dzieli biało-czerwona instalacja z kalendarium walk.
Od wejścia w tematykę wystawy wprowadzają odezwy Rządu Obrony Państwa. Szczególnym obiektem jest unikatowa mapa sztabowa z 1920 r., przedstawiająca obszar Północnego Mazowsza. Na tle panoramy miasta wyeksponowane są odznaczenia wojskowe. Znajdują się tu również mapy działań wojskowych z 21 i 22 sierpnia, karabiny: Mannlichery, Mosiny i Mausery, używane przez polskich żołnierzy oraz szable – polska i rosyjska.
W drugiej części, poświęconej mławianom, na uwagę zasługują fotografie uczniów gimnazjum, dokumenty po sierż. Stanisławie Miączyńskim oraz Sewerynie Goszczyckiej. Umieszczone zostały tu także wycinki z ówczesnej prasy, która wiele pisała o walkach na naszym terenie. Wielkoformatowe fotografie przedstawiają gen. Franciszka Krajowskiego, ppłk. Włodzimierza Rachmistruka i mjr. Mariana Ocetkiewicza.
Wystawa upamiętnia 100. rocznicę bitwy pod Mławą i wpisuje się w obchody 100-lecia Bitwy Warszawskiej, jest hołdem dla bohaterów tamtych wydarzeń, tych znanych z imienia i nazwiska oraz tych cichych, których dane nie zostały nigdzie zapisane.
W wernisażu uczestniczyła Pani Monika Golubska, asystentka Poseł na Sejm RP Anny Cicholskiej, która odczytała list gratulacyjny. Wśród gości byli przedstawiciele władz miejskich i samorządowych: Pan Lech Prejs – Przewodniczący Rady Miasta Mława i Pan Jan Łukasik – Przewodniczący Rady Powiatu Mławskiego. Uczestnicy wernisażu mogli też poznać projektanta scenografii wystawy Pana Miro Kępińskiego, autorki zdjęć, opracowania graficznego i składu Panie Malwinę Piorun i Irminę Wakulewską z ekspozycje.com.pl. Gościem specjalnym była Pani Magdalena Mrugalska-Banaszak, wnuczka jednej z bohaterek wystawy – Seweryny Goszczyckiej, kierownik oddziału Muzeum Historii Miasta Poznania. Obecni byli również przedstawiciele Muzeum Historycznego w Przasnyszu.
Ekspozycji towarzyszy katalog „1920. Mława i mławianie w obliczu zagrożenia bolszewickiego”.
Wystawa została dofinansowana ze środków Muzeum Historii Polski w Warszawie w ramach programu Patriotyzm Jutra. Będzie można ją oglądać w muzeum do 15 lipca 2021r.
Koncepcja wystawy: Barbara Zaborowska
Projekt graficzny: Miro Kępiński
Teksty, wybór obiektów: Paweł Zkarzewski
Współpraca: Elżbieta Ludwikowska
Działania edukacyjne: Katarzyna Skorupa-Malińska
Patronat: Burmistrz Miasta Mława
Patronat medialny: Portal „Nasza Mława”, Radio 7
Projekt graficzny okładki katalogu: Miro Kępiński
Teksty w katalogu: Sławomir Kowalewski, Elżbieta Ludwikowska, Magdalena Mrugalska-Banaszak, Lech Prejs, Barbara Zaborowska, Paweł Zakrzewski
Fotografie katalogowe: ekspozycje.com.pl
Opracowanie graficzne i skład: ekspozycje.com.pl
Druk: Drukarnia J.J. Maciejewscy
